بـاز سپـید روز بیــن، بستـه قـبای زنـدگـی
واژگان: طله: ابر تنک.(دهخدا)
معنی و مفهوم: ابر سپیدی که در بالای کوه قرار گرفته است، شبیه به باز سپیدی است که بر روی کوه نشسته باشد و خورشید یا روز نیز از ابر سفید، برای خود قبایی ساخته و بر تن کرده است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

آرایه‌های ادبی: سپید باز و باز سپید نوعی از قلب و وارونگی ایجاد کرده است. سپید باز در مصراع اوّل استعاره از ابر می‌تواند باشد. باز سپید روز در مصراع دوّم، استعاره از خورشید است یا می‌تواند خود روز به باز سپیدی مانند شده باشد که ابر را به منزله‌ی قبای خود قرار داده است.
۴۳ - قطره و میغ تیره بین، شیر سـفید و تخمگان
عـالـم دردمنــد را کــرده دوای زنـــدگــی
واژگان: میغ: ابر، سحاب. (معین) تخمگان: تخمه، تخم روییدنی‌ها عموماً و تخم خرفه خصوصاً. (برهان)
معنی و مفهوم: قطره‌های سفید باران و ابرهای سیاه، همانند شیر سفید (نوشیدنی) و تخمه (تخم خرفه) است که برای درمان درد عالم، ترکیب شده و بر زمین فرود می‌آید تا به عنوان دارو مصرف شود.
آرایه‌های ادبی: ابر سیاه به تخمگان (تخم خرفه) و قطره‌های باران به شیر مانند شده‌اند. عالم نیز به دردمندی مانند شده که از ترکیب شیر و تخم خرفه برای او دارو ساخته‌اند. بیت دارای حسن تعلیل است، شاعر بیان داشته که ابر سیاه و دانه‌های سفید باران به این دلیل به هم آمیخته‌اند تا مانند دارویی (ترکیب شیر و تخمه) برای درمان درد عالم باشند.
۴۴ - سال نو است و قرص خور، خوانچه‌ی ماهی افکند
وز بره خـوان نــو نـهد، بهـر نـوای زنــدگـی
واژگان: ماهی: برج حوت. (فرهنگ لغات) بره: نخستین برج از ﻣﻨﻄﻘﺔ البروج. (فرهنگ لغات)
معنی و مفهوم: سال نو فرا رسیده و خورشید با نقل مکان از برج ماهی (حوت) به برج بره (حمل)، گویی سفره‌ی خوراک ماهی خود را رها کرده و سفره‌ای تازه از گوشت بره برای زندگی خویش گسترده است.
توضیح: اسفند به پایان رسیده و هنگام آغاز ماه فروردین است .
آرایه‌های ادبی: ماهی استعاره از برج حوت، حوت برج دوازدهم و بره استعاره از برج اول (حمل) است.
توضیحات:
ماهی: « (حوت) از صور دوازده‌گانه است و کواکب او سی و چهاراند. در صورت چهار و در خارج صورت دو به صورت ماهی است. یکی به ظهر خرس اعظم و دیگری به جنوب مرأه السلسله‌ و میان این دو ستاره‌ای چند است. چنان که گویی آن‌ ها را با ریسمان به هم پیوسته‌اند». «در خانه‌ی مشتری است و وبال عطارد و هبوط او شرف زهره و شتایی و آبی و سرد و تر و بلغمی و ذوجسدین، هر که به طالع حوت زایده، بزرگ سر، سیاه موی، گرد چشم، نیک رای، خوش خلق، صاحب ادب، با حیله و دها بود». (ثروتیان، ۱۳۵۲: ۱۱۲)
بره: حمل، صورتی است از نیمکره‌ی شمالی در ﻣﻨﻄﻘﺔ البروج با بعد ۲ ساعت و ۳۰ دقیقه و میل شمالی ۱۳ درجه … معروف‌ترین ستاره‌ی برج حمل شرطین بر شاخ و دیگر بطین است بر ران صورت که منازل اول و دوم قمر نام دارند و دو ستاره‌ای که در خارج صورت است ناطح گویند… منجّمان احکامی حمل را برج منقلب، ربیعی، گرم و آتشی، خانه‌ی مریخ نام نهاده‌اند و شرف آفتاب در نوزده درجه آن و علامت آن را در تقویم صفر قلمداد کرده‌اند و گویند کسی که طالع حمل دارد خندان، سخن گوی، ملک طبع، بزرگ منش، خشم آلود، مردانه و عاشق سفر است … حمل در منسوبات نجومی برج ملوک، صرّافان، صاحبان سکّه، آهنگران، رویگران، قصابان، شبانان، صیادان، جاسوسان و دزدان می‌باشد. (مصفّی ، ۱۳۶۶: ۲۱۰-۲۰۹)
۴۵ - تابـه‌ی زر ندیـده‌ای بـر سـر ماهـی آمـده
چشـمه‌ی خور به حوت بین وقت صفای زندگـی
معنی و مفهوم: اگر تا به حال تابه‌ی طلایی ندیده‌ای که بر سر ماهی بیاید به چشمه‌ی خورشید نگاه کن که بر سر برج ماهی (حوت) آمده و زمان خوشی زندگی است.
آرایه‌های ادبی: ماهی دارای استخدام است، با تابه به معنی ماهی دریا و با خور به معنی برج حوت می‌باشد. بیت دارای نوعی هنجار شکنی است. چرا که همیشه ماهی در تابه می‌آید و این جا تابه بر ماهی آمده است. تابه‌ی زر استعاره از خورشید است. وقت صفای زندگی کنایه از زمان شادی است.
۴۶ - ابـر چو پیـل هنـدوان آمـد و باد پیـل بان
دیمـه‌ روس طـبع را کشـته به پای زنـدگـی
واژگان: روس طبع: با طبع و خوی و سرشت روس، سرد و سوزان. (فرهنگ لغات)
معنی و مفهوم: ابرهای تیره و خاکستری رنگ بزرگ، همانند فیل‌های هندی آمده و فضای آسمان را پوشانده‌اند و باد مانند فیلبانی، این ابرها را هدایت می‌کند و به حرکت در می‌آورد. این ابرها دیماه سرد و خشک را که طبعی چون طبع سرزمین روس (سرد) دارد به پای زندگی کشته و قربانی کرده‌اند (هوا رو به گرمی می‌رود).
آرایه‌های ادبی: ابر را در رنگ خاکستری آن به فیل‌های هندی مانند کرده است و باد نیز به فیلبان تشبیه شده است. دی ماه در سردی و خشکی، به روس مانند شده است. کشته شدن دیمه‌ی روس طبع آرایه‌ی تشخیص دارد.
۴۷ - روز یکـم ز سـال نـو، جشـن سـکندر دوم
خـاک ز جمـره‌ی سـوم، کرده قضای زنـدگــی
واژگان: جمره‌ی سوم: سومین باد گرمی و بخار زمین در پایان زمستان. (فرهنگ لغات)توضیحات
معنی و مفهوم: در روز اول فروردین و آغاز سال نو، در جشن شاه اخستان، که در شکوه و شوکت اسکندر دوم است، خاک زمین با گرما و بخاری که در پایان زمستان از زمین برخاسته است، هر آن‌چه از زندگی که در سرمای زمستان از دستش رفته، قضا کرده و دوباره سرسبزی و طراوت زندگی را باز یافته است.
آرایه‌های ادبی: سکندر دوم استعاره از ممدوح خاقانی (اخستان) است. یک، دو و سه صنعت سیاقه العداد را به وجود آورده است.
توضیحات:
جمره‌ی سوم: جمره به معنی اخگر و پاره‌ی آتش است و از آن بخار و گرما خواسته شده است که در فرجام زمستان و ماه شباط در گاهشماری رومی یا سریانی، سه بار از زمین برمی‌خیزد، بار نخست در هفتم آن ماه که زمین بدان گرم می‌شود و بار دوم در چهاردهم آن که آب بدان گرمی می‌پذیرد و بار سوم که با فرو افتادن خرده‌های ماه، جبهه، زبره، صرفه، زمین و آب و گیاهان گرم می‌گردند عوام آن ها را نفس کشیدن زمین می‌گویند. (کزّازی، ۱۳۷۴: ۷۵۷)
۴۸ - شاه سکنـدر هدی، چشمه‌ی خضر رای او
بی ظلمات چشمه بین، زاده ز رای راستین
واژگان: ظلمات: قسمتی از زمین به شمال که به عقیده‌ی قدما بدان جا دائماً شب باشد و آب حیوان بدان جاست. (دهخدا) چشمه‌ی خضر: آب حیات، چشمه‌ی حیوان. (فرهنگ لغات)
معنی و مفهوم: ممدوح (اخستان) همچون اسکندر هدایت‌گر می‌باشد. رای وتدبیر او مانند چشمه‌ی آب حیات، زندگی بخش و جاودانه است. چشمه‌ی آب حیاتی که از رای و اندیشه‌ی درست و استوار او می‌زاید، ظلمات ندارد (بدون وجود ظلمات، آن چشمه‌ی آب حیات است) .
آرایه‌های ادبی: ممدوح به اسکندر مانند شده است. سکندر هدی استعاره‌ی مصرّحه از ممدوح است. رای و تدبیر ممدوح به صورت مجمل به چشمه‌ی حیوان تشبیه شده است. خضر و اسکندر و چشمه با هم تناسب دارند. در بیت تلمیح به ماجرای خضر و اسکندر و چشمه‌ی آب حیوان نیز وجود دارد.
بند پنجم:
کلمات قافیه: نوای ، صفای، قفای و …
حروف اصلی قافیه: ا
حرف روی: ا
حروف الحاقی: ی
ردیف: روی تو