فصل اول
کلیات پژوهش
مقدمه
توسعه روز افزون تکنولوژی در عصر حاضر، اثرات انکار ناپذیری بر روند پیشرفت علوم و فنون در حیطه تربیت بدنی و علوم ورزشی به ویژه علم تمرین از طریق بهره گیری شیوه های تمرینی، حرکات پیچیده و زیبا و در نهایت نائل شدن به کسب رکوردهای ورزشی بوجود آورده است. در این میان، متخصصان و کارشناسان ورزشی نیز در پی بهره گیری از یافتههای علمی برای آماده ساختن هرچه بهتر ورزشکاران خود میباشند. همچنین یکی از مهمترین اصول در ورزش قهرمانی و حرفهای اتخاذ بهترین روشهای تمرینی همراه با حفظ شادابی و سلامت ورزشکاران و پیشگیری از آسیب در ردههای مختلف سنی میباشد. در میان شیوه های مختلف تمرینی، یکی از مؤثرترین آنها، به خصوص برای پرورش قدرت[۱]، سرعت[۲] و در نهایت توان ورزشکاران، تمریناتی به نام پلایومتریک میباشد. از مهمترین ویژگی این تمرینات میتوان به بهبودی سیستم عصبی- عضلانی و کمک به بافت قابل انقباض اشاره کرد. بیشتر مربیان در دوره آماده سازی ویژه در بسیاری از رشته های ورزشی که به نحوی با سرعت، پرش و قدرت ارتباط دارد همانند والیبال، بسکتبال، هندبال، بر تمرینهای پلایومتریک[۳] تأکید می کنند و موفقیت ورزشکاران خود را مرهون شرکت آنها در این تمرینها میدانند (۳۹).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
امروزه کشورهای زیاذی عضو فدراسیون جهانی والیبال میباشند و بازی والیبال بعنوان دومین بازی بزرگ جهان مطرح است. یک والیبالیست خوب باید دارای تواناییهایی مانند، چالاکی و قدرت برای پرتاب توپ با سرعت بسیار بالا در حالت معلق میان زمین و هوا، گرفتن حالت انفجاری از کف زمین و رسیدن به حداکثر ارتفاع در پرش، تغییر جهت در کسری از ثانیه با حفظ تعادل خود، پرتاب ناگهانی بازوها، بلوکه کردن آبشاری با سرعت ۵/۱ کیلومتر در ساعت، باشد (۴۳). بنابراین برای رسیدن به فرم خاص والیبال، یک ورزشکار خوب و تعلیم دیده باید صفاتی مانند توان انفجاری[۴]، چابکی، سرعت، قدرت، تناسب بدنی، انعطاف پذیری[۵]، استقامت[۶] را بوسیله تمرین در خود پرورش دهد(۲۷).
اخیراً تمرین در آب بدلیل ویژگی گرانروی[۷]، شناوری[۸] و مقاومت آن و تأثیرات مثبت بر فاکتورهای آمادگی جسمانی در میان ملتها طرفداران بسیاری یافته است. شاخصترین فایدهی فعالیت در آب جلوگیری از کوفتگی و آسیب عضلانی[۹]، درد ماهیچه حساس و یا حتی آسیب استخوانی میباشد که این ویژگی برای نوجوانان بدلیل مرحله بلوغ و رشد طولی استخوانها اهمیت دارد. از دیگر فواید ورزش در آب که میتوان به آن اشاره کرد، وجود فشار هیدرواستاتیک[۱۰] میباشد، که فشار وارده بر دستگاه قلبی عروقی را کاهش و در نتیجه ضربان قلب در حالت استراحت ۵ تا ۸ ضربه در دقیقه فقط از طریق غوطهور شدن قسمتی از بدن در آب را کاهش میدهد، از همه مهمتر اینکه در فعالیتهایی که با درصد مشخصی Vo2 max در درون آب ایجاد می شود، ضربان قلب ۱۰ تا ۱۲ ضربه در دقیقه کمتر از همان فعالیت در خشکی میباشد. علاوه بر این همین نیرو مانع از تجمع خون در اندام تحتانی و کاهش تورم نیز می شود (۴۴). ورزش در آب از طریق کاهش رنین پلاسما، کاهش فعالیت عصب سمپاتیک کلیه و اصلاح فوری سطوح کاتکولامین و پروستاگلاندین منجر به کاهش فشار عروق کلیه می شود و دفع سدیم را کاهش میدهد (۳۰). همچنین از طریق افزایش گردش خون موضعی باعث افزایش خون کلیهها و در نهایت سمزدایی بدن نیز می شود. هنگام انجام یک حرکت در آب، بدلیل فشار آب، تمامی عضلات کوچک بکار گرفته میشوند و در نتیجه تعداد عضلات درگیر در مقایسه با همین حرکت در خشکی، بیشتر میباشد (۴۸). به علت نیروی شناوری در آب و فشار هیدرواستاتیک، فشار وارده بر مفصل کاهش مییابد و موجب درگیری و تقویت عضلات اطراف مفصل آسیبدیده و کاهش درد آن می شود (۳۳ و ۴۶)، که این موارد به بهبودی انعطافپذیری نیز کمک می کند.
برهمین اساس در تحقیق حاضر، تأثیر یک دوره تمرینات پلایومتریک در آب و خشکی بر توان انفجاری دست و پا، چابکی، سرعت، شاخص توده بدن[۱۱]، درصد چربی بدن[۱۲] و توده بدون چربی[۱۳] در دختران نوجوان والیبالیست مبتدی مورد بررسی قرار گرفت.
۱-۲- شرح و بیان مسئله پژوهشی
رشته ورزشی والیبال علیرغم سابقه و عمر کم خود در مقایسه با سایر ورزشها از طرفداران وعلاقهمندان زیادی برخوردار است. بازی والیبال آنطور که امروزه در تیمهای برجسته دنیا شاهد انجام آن هستیم
شامل: پرش، دویدنهای سریع، شیرجه، غلتزدن، ضربهزدنهای مختلف و فاکتورهای خاص بدنسازی میباشد به صورتی که یک بازیکن باید قادر باشد فعالانه در پنج ست یک بازی خوب را ارائه دهد (۲۷). بطور کلی والیبال رشته ورزشی با ویژگیهای حرکتی
مانند قدرت، استقامت، سرعت و سرعت عکسالعمل، چابکی، هماهنگی، مهارت و انعطافپذیری است (۲۷) و ورزشکاران این رشته باید برای افزایش عملکرد خود هماهنگی عصبی- عضلانی ویژه والیبال را توسعه دهند (۲۹).
امروزه با وجود اینکه تمرینهای پلایومتریک خیلی سریع جای خود را به عنوان جزء اصلی برنامه های تمرینی بسیاری از رشته های ورزشی نظیر والیبال، فوتبال، وزنهبرداری، هندبال، رزمیها، دوهای سرعت، پرشها و… باز کرده است (۱۳) اما عدم اطلاعات علمی درباره روش استفاده از این تمرینها می تواند به کارایی و بازدهی فیزیولوژیکی پایین منجر شود و حتی آسیبدیدگی را نیز بهراه داشته باشد (۴۲). اصطلاح پلایومتریک اولین بار در سال ۱۹۷۵ توسط” فرد ویلت”[۱۴] یکی از مربیان دو و میدانی توصیف شد (۱۷). پلایومتریک از واژه یونانی (پلیتین)[۱۵] به معنی بیش از اندازه[۱۶] اقتباس شده است این لغت از دو قسمت پیلو یا مور به معنی بیشتر و متریک یا میژور به معنی اندازه ساخته شده است و در مجموع به معنی افزایش قابل اندازه گیری (اینکریز میژور)[۱۷] میباشد (۴).
تمرینات پلایومتریک به عنوان روشی برای افزایش سرعت، چابکی، قدرت عضلانی و توان انفجاری شناخته میشوند، اجرای صحیح این تمرینات از بروز خطر آسیب در دراز مدت میکاهد و در نتیجه مورد استقبال ورزشکاران بویژه والیبالیستها قرار گرفته است (۷۶). اگرچه مکانیزم تأثیر تمرینات پلایومتریک هنوز در پرده ابهام باقی مانده ولی اثر بخشی این شیوه نوین تمرینی یک حقیقت غیرقابل انکار میباشد. شواهدی نیز وجود دارد که تمرینات پلایومتریک و سرعتی منجر به کاهش معنادار در شاخص توده بدن، وزن بدن، درصد چربی بدن و وزن خالص بدن میگردد (۶۸). روش پلایومتریک از تمرینات ویژهای که شامل کشش عضلانی به صورت عمل برونگردان (اکسنتریک)[۱۸] و بلافاصله درونگردان (کانسنتریک)[۱۹] سریع، تشکیل شده است. حرکات پلایومتریک بر سرعت مرحله برونگردان تأکید دارند. در نتیجه سرعت کشش مهمتر از مقدار کشش است، یکی از امتیازهای استفاده از حرکات پلایومتریک، پیشرفت کنترل بخش برونگردان در حرکات پویا میباشد (۱۸). انقباضات و حرکات برونگرا بر پایه فراخوانی واحدهای حرکتی تندتنش است این تارها دارای تواتر شلیک بالاتر و قطورتری هستند و در هر واحد حرکتی در مقایسه با سایر دیگر تارهای عضلانی نیروی بیشتری تولید می کنند، بنابراین در هنگام انجام انقباض برونگرا، نیروی بیشتری نسبت به انقباضات درونگرا تولید و فشار بیشتری بر تاندون در نقطه اتصال با عضله وارد می کنند (۳۵). رمز تمرینات پلایومتریک، به زمان مورد نیاز برای تبدیل وضعیت انعطافپذیری(کشش) به وضعیت انقباض (بازگشت به حالت عادی) برمیگردد. همچنین طبیعت الاستیک عضله و رفلکس مایوتاتیک (رفلکس کششی)[۲۰] نقش بسزایی در این نوع تمرینات دارد.
رفلکس چرخه کشش و کوتاه شدن (SSC)[21] به سه عامل بستگی دارد: ۱٫ فعالیت به موقع عضلات دقیقاً قبل از انقباض برونگرا ۲٫ زمان کوتاه انقباض برونگرا ۳٫ تبدیل سریع بین فاز کشش و انقباض
در بین گونه های مختلف تمرینات پلایومتریک، تمرین پلایومتریک در آب[۲۲] نیز به تازگی در جوامع
بین المللی مورد توجه قرار گرفته است چرا که علیرغم فواید گوناگون تمرینات پلایومتریک محققان خاطر نشان کرده اند که حرکات پلایومتریک در خشکی هنگام اجرای حرکات ناآشنا یا فشار تمرینی بالا امکان کوفتگی وآسیبعضلانی[۲۳]، درد ماهیچه حساس و یا حتی آسیب استخوانها را بهمراه دارد و به همین دلیل جزء کوچکی از برنامه های تمرینی را به خود اختصاص میدهد (۸۰)، از طرفی رشد طولی استخوانهای پا و دست در سنین نوجوانی صورت میگیرد، لذا در حد امکان باید از اعمال فشار به ساختمان بدن که به ایجاد شوک و ضربات شدید[۲۴] به بعضی از قسمت های بدن و در پی آن منجر به آسیبدیدگی تراکمی[۲۵] و فشاریمیشود اجتناب کرد (۲ و ۲۷).
لذا پیشنهاد شده است جهت پیشگیری از خطرات احتمالی و بهبود عملکرد ورزشی، بویژه در نوجوانان بهتر است حرکات پلایومتریک در آب جایگزین حرکات پلایومتریک در خشکی شود (۵۴). زیرا شناوری در آب به طور بالقوه فشار وارده بر ورزشکاران، مقاومت در مقابل انقباضهای برونگرا و رفلکس کششی ناشی از تمرینات پلایومتریک بر روی خشکی را کاهش میدهد (۶۹).
ورزش والیبال از نظر شیوع آسیب، چهارمین ورزش در مقایسه با سایر رشتهها میباشد و بازیکنان والیبال در رده سنی ۸ تا ۱۷ ساله بالاترین میزان آسیب را به خود اختصاص می دهند(۲۲). بنابراین با توجه به اهمیت پیشگیری از آسیب در نوجوانان و افزایش آمادگی جسمانی این افراد جهت ارتقاء سطح سلامت و مهارت و با در نظر گرفتن این نکته که مطالعات اندکی در حیطه تأثیر تمرینات پلایومتریک بویژه در آب و در نوجوانان دختر والیبالیست و
حساسیت این مقطع سنی به لحاظ رشد عضلانی و اسکلتی صورت گرفته است. هدف از پژوهش حاضر مقایسه اثر ۸ هفته تمرینات پلایومتریک در آب و خشکی بر روی فاکتورهایی همچون توان انفجاری دست، توان انفجاری پا، سرعت، چابکی، شاخص توده بدن، درصد چربی بدن و توده بدون چربی دختران نوجوان والیبالیست شهرستان شاهین شهر خواهد بود تا گامی جدید در بالا بردن سطح آمادگی جسمانی والیبالیستهای دختر نوجوان کشور عزیزمان برداشته شود و در این رهگذر آنان بتوانند در رقابتهای دشوار ملی، جهانی و المپیک از طریق بکارگیری شیوه نوین تمرین پلایومتریک موفق و سر بلند ظاهر شوند.
۱-۳- اهمیت و ضرورت تحقیق
با گذشت زمان و پیشرفت سطوح مهارت های ورزشی و رکورد ورزشکاران، مرز بین پیروزی و شکست کوچکتر شده است. بنابراین مربیان و ورزشکاران به دنبال هر عاملی هر چند جزئی برای افزایش پیروزی هستند. بهبود نتایج، به طور معمول به عواملی همچون افزایش سطح آمادگی جسمانی، روانی و تکنیک ورزشکاران وابسته است (۵۰). در رشتههایی همانند والیبال، هندبال، بسکتبال و … مهارت هایی مانند بالا بودن سرعت، توان ، تغییر جهت و جهش عمودی هنگام پرتاب و دفاع در جریان بازی است که نقش تعیین کننده ای در برتری فرد دارد. لذا یک برنامه تمرین آمادگی جسمانی مطلوب باید منجر به افزایش سرعت و توانایی بکار بردن نیروی حداکثر در حین حرکات سریع (توان عضلانی)، بهبود هدایت پیام عصبی، آگاهی فضایی بدنی، تقویت مهارت های حرکتی و زمان عکس العمل بشود (۱۸).
تمرینات پلایومتریک (نوعی حرکت واکنشی ـ انفجاری) یکی از شیوه های نوین تمرینی است که قدرت و دامنه حرکتی را با هم پیوند میدهد و با افزایش سرعت دویدن (۸۴)، توان عضلانی و اندازه تار عضلانی همراه میباشد (۷۵). همچنین این تمرینات، استحکام زانو را افزایش میدهد و از شیوع آسیب جدی زانو میکاهد (۵۸).
امروزه تمرینات پلایومتریک در آب نیز به دلیل کاهش احتمال خطر کوفتگی عضلانی و آسیب مورد توجه بسیاری از ورزشکاران قرار گرفته است (۶۵). تمرین پلایومتریک در آب بدلیل خاصیت شناوری و چگالی، بطور بالقوه از فشار وارده بر ورزشکار در مقایسه با تمرین پلایومتریک در خشکی میکاهد (۸۷) و روشی مناسب برای ورزشکاران قبل از شروع تمریناتدر خشکی و همچنین استفاده آن در فصل مسابقات
میباشد (۸۰). از آنجایی که مطالعات کمی به بررسی تأثیر تمرینات پلایومتریک در آب (۶۹ و ۸۰) بر روی ورزشکاران نوجوان صورت گرفته است و به لحاظ اهمیت تمرینات پلایومتریک در بهبود عملکرد ورزشی، در این تحقیق به مقایسه ۸ هفته تمرینات پلایومتریک در آب و خشکی بر توان انفجاری پا، توان انفجاری دست، سرعت، چابکی، شاخص توده بدن، درصد چربی بدن و توده بدون چربی دختران نوجوان والیبالیست شهرستان شاهین شهر پرداخته خواهد شد.
۱-۴- اهداف تحقیق
۱-۴-۱- هدف کلّی:
مقایسه اثر ۸ هفته تمرینات پلایومتریک در آب وخشکی بر برخی فاکتورهای آمادگی جسمانی در دختران نوجوان والیبالیست مبتدی
۱-۴-۲-اهداف فرعی:
۱- مقایسه اثر ۸ هفته تمرینات پلایومتریک در آب و خشکی بر توان انفجاری پای دختران والیبالیست نوجوان مبتدی
۲- مقایسه اثر ۸ هفته تمرینات پلایومتریک در آب و خشکی بر توان انفجاری دست دختران والیبالیست نوجوان مبتدی
۳- مقایسه اثر ۸ هفته تمرینات پلایومتریک در آب و خشکی بر چابکی دختران والیبالیست نوجوان مبتدی
۴- مقایسه اثر ۸ هفته تمرینات پلایومتریک در آب و خشکی بر سرعت دختران والیبالیست نوجوان مبتدی
۵- مقایسه اثر ۸ هفته تمرینات پلایومتریک در آب و خشکی بر شاخص توده بدن دختران والیبالیست نوجوان مبتدی
۶- مقایسه اثر ۸ هفته تمرینات پلایومتریک در آب و خشکی بر درصد چربی بدن دختران والیبالیست نوجوان مبتدی
۷- مقایسه اثر ۸ هفته تمرینات پلایومتریک در آب و خشکی بر توده بدون چربی دختران والیبالیست نوجوان مبتدی
۱-۵- فرضیه های تحقیق
۱-۵-۱- فرضیه کلی:
تفاوت معناداری در تاثیر ۸ هفته تمرینات پلایومتریک در آب و خشکی بر برخی فاکتورهای آمادگی جسمانی دختران نوجوان والیبالیست مبتدی وجود دارد.
۱-۵-۲- فرضیه های فرعی:
۱- تفاوت معناداری در تأثیر ۸ هفته تمرینات پلایومتریک در آب و خشکی بر توان انفجاری پای دختران نوجوان والیبالیست مبتدی وجود دارد.
۲- تفاوت معناداری در تأثیر ۸ هفته تمرینات پلایومتریک در آب و خشکی بر توان انفجاری دست دختران نوجوان والیبالیست مبتدی وجود دارد.
۳- تفاوت معناداری در تأثیر ۸ هفته تمرینات پلایومتریک در آب و خشکی بر چابکی دختران نوجوان والیبالیست مبتدی وجود دارد.
۴- تفاوت معناداری در تأثیر ۸ هفته تمرینات پلایومتریک در آب و خشکی سرعت دختران نوجوان والیبالیست مبتدی وجود دارد.
۵- تفاوت معناداری در تأثیر ۸ هفته تمرینات پلایومتریک در آب و خشکی بر شاخص توده بدن دختران نوجوان والیبالیست مبتدی وجود دارد.
۶- تفاوت معناداری در تأثیر ۸ هفته تمرینات پلایومتریک در آب و خشکی بر درصد چربی دختران نوجوان والیبالیست مبتدی وجود دارد.
۷- تفاوت معناداری در تأثیر ۸ هفته تمرینات پلایومتریک در آب و خشکی بر توده بدون چربی دختران نوجوان والیبالیست مبتدی وجود دارد.
۱-۶- پیش فرضهای پژوهش
۱- همه آزمودنیها به سؤالات موجود در برگه جمع کننده اطلاعات با دقّت و صحت پاسخ دادند.
