الف لام راء. کتابى است که آن را به سوى تو فرود آوردیم تا مردم را به اذن پروردگارشان از تاریکیها به سوى روشنایى بیرون آورى : به سوى راه آن شکست ناپذیر ستوده.
این آیه دارای انواعی از بلاغت است که یکی از آنها را بر میشماریم .
ظلمات و نور دو استعاره تصریحیهای هستند برای گمراهی و هدایت و نظیر آن را قبلاً ( درجلد ؟ همین کتاب ) داشتهایم و احتیاجی به اعاده آن نیست. (الدرویش ،۲۰۰۹،ج ۴ : ۱۱۳).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ظلمات برای جهل و نور برای علم استعاره آورده شده است اگرچه می توانی بگویی ظلمات برای ضلالت و نوربرای هدایت استعاره گرفته شده استو مخفی نماند که همانا آن دو استعاره ی محققه است^[۸۲].
۳- آیه ی ۱ سوره ی ابراهیم :
درآیه شریفه دواستعاره ی تصریحبییه یا مصرّحه وجود دارد.
۱-استعاره ی « الظلمات ».
۲- استعاره ی « النور ».
اکنون به شرح استعاره اول می پردازیم:
ارکان استعاره در آیه شریفه عبارتند از:
- مستعار : لفظ « الظلمات » به معنی تاریکی ها.
- مستعارٌله : « الضلال » به معنی گمراهی.
- مستعارٌمنه : « الظلمات ».
- جامع یا وجه شبه : گمراه شدن.
شرح استعاره ی آیه به اعتبار گوناگون:
۳ – ۱۷- ۱- ۱ . به اعتبار ذکر طرفین ( مصرّحه ، مکنیّه ) :
درآیه شریفه مستعارٌله « الضلال » به مستعارٌمنه « الظلمات » یعنی تاریکی ها تشبیه شده ومستعارٌله در آیه ذکرنشده بلکه مستعارٌمنه به صراحت ذکرشده ، به همین خاطر بدان استعاره مصرحّه یا تصریحیّه گویند.
۳ – ۱۷ – ۲ – ۱ . به اعتبار واقع درماده ی طرفین ( تحقیقیّه ، تخییلیّه ) :
دراین آیه مستعارٌله « الضلال » یعنی گمراهی موضوعی خیالی و وهمی نیست بلکه امری معقول می باشد به همین بدان استعاره ی تحقیقیّه یا محقّقه گویند.
۳ – ۱۷ – ۳ – ۱ . به اعتبار لفظ مستعار ( اصلیّه ، تبعیّه ) :
لفظ مستعار در این آیه « الظلمات » اسم است پس به اعتبار اسم مشتق بودن ، بدان استعاره ی اصلییّه گویند.
۳ – ۱۷ – ۴ – ۱ . به اعتبار جامع یا وجه شبه ( عامیّه ، خاصیّه ) :
مستعارٌله « الضلال » یعنی گمراهی و مستعارٌمنه « الظلمات » یعنی تاریکی ها وجامع آن دو ( گمراه شدن) ، موضوعی است که می توان به راحتی آن را تشخیص داد و نیاز به تفکر و اندیشیدن ندارد ، به همین خاطر بدان استعاره عامیّه گویند.
۳ – ۱۷ – ۵ – ۱ . استعاره ی مصرّحه به اعتبار طرفین ( عنادیّه و وفاقیّه ) :
مستعارٌله « الضلال » یعنی گمراهی یک امر معنوی است اما مستعارٌمنه « الظلمات » یعنی تاریکی ها ، موضوعی است حسّی که با هم در یک جا جمع نمی شوند به همین خاطر بدان ، استعاره ی عنادیّه گویند.
۳ – ۱۷ – ۶ – ۱ . استعاره به اعتبار ملائمات ( مطلقه ، مرشّحه ، مجرّده ) :
« صراط العزیز الحمید » از ملائمات مستعارٌله « الضلال » یعنی گمراهی و مستعارٌ منه « الظلمات » یعنی تاریکی ها نیست به همین خاطر بدان استعاره ی مطلقه گویند.
* پس نتیجه می گیریم که در آیه ی ۱ از سوره ی ابراهیم استعاره ی مصرّحه ، محقّقه ، اصلییّه ، عامیّه ، عنادیّه و مطلقه وجود دارد.
اکنون به شرح استعاره ی دوم می پردازیم:
ارکان استعاره در آیه شریفه عبارتند از:
- مستعار : لفظ « النّور » به معنی روشنایی.
- مستعارٌله : « الهدی » به معنی هدایت.
- مستعارٌمنه : « النّور ».
- جامع یا وجه شبه : هدایت شدن.
شرح استعاره ی آیه به اعتبار گوناگون:
۳ – ۱۷- ۱- ۲ . به اعتبار ذکر طرفین ( مصرّحه ، مکنیّه ) :
درآیه شریفه مستعارٌله « الهدی » به مستعارٌمنه « النّور » یعنی روشنایی تشبیه شده ومستعارٌله در آیه ذکرنشده بلکه مستعارٌمنه به صراحت ذکرشده ، به همین خاطر بدان استعاره مصرحّه یا تصریحیّه گویند.
۳ – ۱۷ – ۲ – ۲ . به اعتبار واقع درماده ی طرفین ( تحقیقیّه ، تخییلیّه ) :
دراین آیه مستعارٌله « الهدی » یعنی هدایت موضوعی خیالی و وهمی نیست بلکه امری معقول می باشد به همین بدان استعاره ی تحقیقیّه یا محقّقه گویند.
۳ – ۱۷ – ۳ – ۲ . به اعتبار لفظ مستعار ( اصلیّه ، تبعیّه ) :
لفظ مستعار در این آیه « النّور » اسم جامد است پس به اعتبار اسم جامد بودن ، بدان استعاره ی اصلییّه گویند.
۳ – ۱۷ – ۴ – ۲ . به اعتبار جامع یا وجه شبه ( عامیّه ، خاصیّه ) :
مستعارٌله « الهدی » یعنی هدایت و مستعارٌمنه « النّور » یعنی روشنایی وجامع آن دو ( هدایت شدن) ، موضوعی است که می توان به راحتی آن را تشخیص داد و نیاز به تفکر و اندیشیدن ندارد ، به همین خاطر بدان استعاره عامیّه گویند.
۳ – ۱۷ – ۵ – ۲ . استعاره ی مصرّحه به اعتبار طرفین ( عنادیّه و وفاقیّه ) :
مستعارٌله « الهدی » یعنی هدایت یک امر معنوی است اما مستعارٌمنه « النّور » یعنی روشنایی ، موضوعی است حسّی که با هم در یک جا جمع نمی شوند به همین خاطر بدان ، استعاره ی عنادیّه گویند.
۳ – ۱۷ – ۶ – ۲ . استعاره به اعتبار ملائمات ( مطلقه ، مرشّحه ، مجرّده ) :
« صراط العزیز الحمید » از ملائمات مستعارٌله « الهدی » یعنی هدایت است به همین خاطر بدان استعاره ی مجرده گویند.
* پس نتیجه می گیریم که در آیه ی ۱ از سوره ی ابراهیم استعاره ی مصرّحه ، محقّقه ، اصلییّه ، عامیّه ، عنادیّه و مجرده وجود دارد.
۳-۱۸- سوره ابراهیم آیه ۲۲
وَقَالَ الشَّیْطَانُ لَمَّا قُضِیَ الأَمْرُ إِنَّ اللّهَ وَعَدَکُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَوَعَدتُّکُمْ فَأَخْلَفْتُکُمْ وَمَا کَانَ لِیَ عَلَیْکُم مِّن سُلْطَانٍ إِلاَّ أَن دَعَوْتُکُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِی فَلاَ تَلُومُونِی وَلُومُواْ أَنفُسَکُم مَّا أَنَاْ بِمُصْرِخِکُمْ وَمَا أَنتُمْ بِمُصْرِخِیَّ إِنِّی کَفَرْتُ بِمَآ أَشْرَکْتُمُونِ مِن قَبْلُ إِنَّ الظَّالِمِینَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ
و چون کار از کار گذشت [و داورى صورت گرفت] شیطان مى‏گوید:« در حقیقت،‏خدا به شما وعده داد وعدۀ راست، و من به شما وعده دادم و با شما خلاف کردم، و مرا بر شما هیچ تسلطى نبود، جز اینکه شما را دعوت کردم و اجابتم نمودید. پس مرا ملامت نکنید و خود را ملامت کنید. من فریادرس شما نیستم و شما هم فریادرس من نیستید. من به آنچه پیش از این مرا [در کار خدا] شریک مى‏دانستید کافرم». آرى! ستمکاران عذابى پردرد خواهند داشت.