سبزواری در بیت زیر ضحاک و جم را نقش ستم دولت شاهنشاهی فرض کرده است که با آمدن امام (ره) از بین می‌رود.

امام آمد به جمهوری رقم زد

قلم بر دفتر ضحاک و جم زد

(سرود سپیده سبزواری،۱۳۸۸: ۷۲)

معلم دامغانی در شعر زیر:

همان که قرن‌ها دوان به پای زخم بر زمین

همان که در قصور جم؛ همان که در حصار چین

همان که مانده بر زمین هوای آشیانه را

همان که خوانده در زمان قضای تازیانه را

((رجعت سرخ ستاره معلم، ۱۳۸۶: ۱۱۰)

۴-۲-۲-ضحاک
«این واژه در اوستا «اژی دهاک» اژدهایی است سه کله سه پوزه و شش چشم که می‌خواهد جهان را از مردمان تهی کند و ظاهرا تا حدی این کار را انجام می‌دهد و بر زمین چیره می‌شود؛ اما فریدون سرانجام بر او چیره می‌شود. آنچه مسلم است این است که از اژی دهاک در اوستا به عنوان اژدهایی که به نابود کردن مردم و آنچه بر زمین است سخن به میان آمده و به عنوان دروغی که اهریمن بر ضد جهان مادی آفریده یاد شده است.» (بهار،۱۳۸۱: ۱۹۰)
«در ادبیات پهلوی او مردی است تازی که به ایران می تازد و بر جمشید فائق می‌شود و پس از یک هزار سال سلطنت سرانجام از فریدون شکست می‌خورد و به دست وی در کوه دماوند زندانی می‌شود و در پایان جهان از بند رها می‌گردد و به نابودی جهان دست می‌برد و آن گاه گرشاسب او را از میان بر می‌دارد در ادبیات پهلوی bewarsp بیوراسب می‌شود. به معنای دارنده‌ی ده هزار اسب! نکته‌ی جالب توجه درباره‌ی ضحاک در ادبیات پهلوی و فارسی این است که او پس از سلطنت دراز خود، در زندان دماوند در واقع عمری تا پایان جهان می‌یابد و این به بیانی دیگر گویای پوچی و بیهودگی ابدیت زندگی برای انسان نیست.» (همان: ۱۹۱)
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ضحاک در زمره‌ی موجودات زیانکار به شمار آمده است. داستان زندگی ضحاک از آغاز تا پایان در شاهنامه فردوسی آمده است. پادشاهی ضحاک هزار سال بوده این انسان ستمگر با ظلم و روحیه‌ی شیطان صفتی که دارد شیطان بر دوش او بوسه می‌زند و دو مار می‌روید ابلیس دیو صفت دستور داد تا از مغز آدمیان روزی دو بار خورش سازند به خورد مارها دهند. هنوز چهار سال از روزگار باقی مانده بود که شبی از شب‌ها درحالی‌که خواب وحشتناک او را در ربود. بر دیدن فریدون در خواب بود که از فرجام کار خویش آگه گشته بود، با آمدن فریدون پادشاهی از او گرفته می‌شود.
نمودگاری ضحاک:
شهریار در بیت زیر تصویر ضحاک نمادی برای شاه فرض شده و فریدون نماد امام (ره) است که با آمدنش عدالت به کشور باز گردانده می‌شود.

رفت ضحاک عداوت به کنار از سرکار