۲-۷ مدل های ارزیابی مقدماتی پیمانکاران
ارزیابی مقدماتی پیمانکاران، مرحله ای مقدماتی در فرایند انتخاب پیمانکار بوده که طی آن پیمانکاران بر اساس مجموعه ای از معیارها و شاخصها مورد بررسی قرار میگیرند. در حقیقت ارزیابی مقدماتی، مرحله ای مهم بوده که حاصل آن طبقه بندی و پالایش شرکت های پیمانکار میباشد. بر مبنای ارزیابی مقدماتی میتوان پیمانکار مناسب و شایسته را با توجه به معیارهایی همچون"حجم کاری” و “قیمت پیشنهادی” انتخاب کرد. همچنین در راستای ارائه مدلی تک مرحله ای جهت انتخاب پیمانکار، میتوان از مدلها و معیارهای ارزیابی مقدماتی پیمانکاران بهرهگرفت. مدلهای ارزیابی مقدماتی پیمانکاران در بسیاری موارد دارای مشابهت های فراوانی با مدل های انتخاب پیمانکار میباشد. به بیان دیگر بررسی ویژگی ها، تواناییها و خصوصیات پیمانکاران در زمینه های مالی، فنی، عملکردی، سازمانی و …. و نیز طبقه بندی و تخصیص رده به آنان در حیطه و قلمرو مدل های ارزیابی مقدماتی پیمانکاران قرار میگیرد و از سوی دیگر ارتباط تحقیقات صورت گرفته در این زمینه با موضوع انتخاب پیمانکار و همچنین گستردگی این تحقیقات، بررسی مدلهای ارزیابی مقدماتی پیمانکاران جهت ارائه مدلی کاربردی و قابل اطمینان برای انتخاب پیمانکار از لحاظ علمی و پژوهشی ایجاب نموده و توجیه مینماید. لذا در این بخش مدلهای ارزیابی مقدماتی پیمانکاران به طور مختصر تشریح میگردند و مزایا و معایب هر یک توضیح داده می شود و سپس در بخش رویه ها و مدل های انتخاب پیمانکار مورد بررسی قرار میگیرند.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
ارزیابی مقدماتی پیمانکاران گام مهمی در انجام [موفقیت آمیز] پروژه میباشد. ارزیابی مقدماتی فرایند غربال پیمانکاران است. انتخاب یک پیمانکار شایسته این اطمینان را به کارفرما میدهد که پیمانکار انتخاب شده می تواند اهداف پروژه را به انجام رساند. مسئله ارزیابی مقدماتی متمایز از بسیاری از مسائل چند شاخصه میباشد، زمانیکه تصمیم گیرنده ممکن است به علت فقدان اطلاعات، مضیقه زمانی و یا نقطه ضعفهایی در تخصص، نیازمند تدارک برآوردهای نامعلوم، یا ناقص و یا غیر دقیقی باشد. به منظور جستجو برای تعیین به روز ترین مدل، مروری خلاصه و منتقدانه بر مدل هایی که بیشترین میزان انتشار را برای ارزیابی مقدماتی پیمانکاران داشته اند ارائه شده است. برخی از این مدلها خطی هستند در حالیکه بعضی دیگر نیستند. برخی اسباب کار با داده های کمی و همچنین کیفی را دارا میباشند.
فرایند ارزیابی مقدماتی پیمانکاران شامل برقرار کردن یک رابطه استاندارد به منظور اندازه گیری و برآورد کردن قابلیت های شرکت کنندگان بالقوه در مناقصه می شود. متخصصین متعددی به صورت بندی الگوی ارزیابی مقدماتی پیمانکاران پرداختهاند. یکی از رویکردها به ارزیابی مقدماتی، مدل های آماری میباشد. مدل های دیگر که دسته بندهای چندگانه را میسر میسازند، مانند شیوه تجدید نظر و ارزیابی برنامه (PERT)[72] نیز به منظور ارزیابی مقدماتی پیمانکاران مورد کاوش قرار گرفته اند. تلفیق مدلهای آماری و دستهبندیهای چندگانه پیشرفتهایی را در ارتباط با گونه های خطی فراهم میسازد. تئوری مطلوبیت چند شاخصه، مجموعه های فازی، استدلال مورد محور[۷۳] و مدلهای سیستم های خبره دانش محور[۷۴] توسط بسیاری از پژوهشگران برای پشتیبانی کارفرما در شرایط مواجه با غیر خطی بودن، عدم اطمینان و عدم دقت اتخاذ شده اند. لام[۷۵] و همکاران به کارگیری شبکه های عصبی مصنوعی[۷۶] را به عنوان یک مدل غیر خطی پیشنهاد دادهاند. از این گذشته، لام و همکاران مدلهای شبکه عصبی فازی(FNN)[77] برای ارزیابی مقدماتی پیمانکاران را پیشنهاد کرده اند. رویکرد دیگری که توسط مهدی[۷۸] و همکاران و تاپکو[۷۹] ارائه شده است از روشهای فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) برای انتخاب پیمانکاران بهره میگیرد. پونگ پنگ[۸۰] و لیستون[۸۱] به کاربرد ترکیبی از تابع مطلوبیت و تابع رفاه اجتماعی برای ارزیابی توانایی پیمانکاران در زمان بررسی پیشنهادها اشاره کرده اند. اخیرا، ونگ[۸۲] و همکاران به کارگیری شیوه تشخیص چند متغیره[۸۳] را به منظور بهبود و توسعه مدلی جهت ردهبندی پیمانکاران برای معیارهای ویژه پروژه مورد کاوش قرار دادهاند.راسل[۸۴] و اسکینیوسکی[۸۵]مدل تجمیع وزن دهی ابعادی(DWA)[86] را ارائه دادند. وزن دهی ابعادی روشی را میسر میسازد که از طریق آن، خصوصیات تصمیم گیرنده هر یک از معیارهای تصمیم و وزن نسبی اهمیت آن را تعیین می کند. سپس تصمیم گیرنده می تواند پیمانکاران را با در نظر گرفتن معیارهای تصمیم درجه بندی کند.
راسل و اسکینیوسکی برنامه ای کامپیوتری به نام"توصیف کننده – ۱”[۸۷] را به منظور یاری رساندن به تصمیم گیرندگان جهت پیدا کردن آسان داده های ارزیابی مقدماتی، ساخته و پرداخته کردند. این برنامه برمبنای وزندهی تجمیعی برای هر پیمانکار که از طریق رتبه بندی ورودی ها برای هر یک از معیارهای تصمیم به دست می آید، قرار دارد. راسل و همکاران” توصیف کننده- ۲”[۸۸] را به عنوان کوششی جهت غلبه بر اشکالات” توصیف کننده – ۱” ساخته و ارائه کردند.” توصیف کننده – ۲ “یک سیستم دانش محور بوده که در آن تصمیم ارزیابی مقدماتی از طریق مدل سازی قواعد تصمیم مورد استفاده کاربر و نه امتیازات محاسبه شده، گرفته می شود.
روش کمی برای انتخاب پیمانکار، که از تحلیل چند شاخصه (MAA) و تئوری مطلوبیت (UT) بهره میگیرد توسط هالت و همکاران معرفی شده است. هاتوش و اسکیتمور بکارگیری شیوه تجدید نظر ارزیابی برنامه (PERT) برای سنجیدن معیارهای ارزیابی مقدماتی پیمانکاران در برابر اهداف کارفرما بر حسب زمان، هزینه و کیفیت را پیشنهاد دادند. رویکرد PERT به منظور ایجاد مدلی خطی برای برآورد داده های پیمانکار به کار رفته است.
تحقیقات متعددی در حوزه ارزیابی مقدماتی پیمانکاران و انتخاب پیمانکار، فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) را مورد استفاده قرار داده اند. نیدیک و هیل، AHP را به عنوان “یک روش شناسی برای رتبه بندی اقدام محور دوره های متناوب بر اساس قضاوتهای تصمیم گیرنده درباره اهمیت معیارها و مقادیری که آنها در یک گزینه کسب می کنند” تعریف می کنند. مونایف[۸۹]AHP را برای روش های انتخاب پیمانکاران در نظر گرفته است. این مدل معیارهای ارزیابی مقدماتی پیمانکاران را با قیمت پیشنهادی به عنوان یکی از معیارهای تصمیم به منظور دستیابی به بهترین پیشنهاد منقاصه ترکیب می کند. ان گوین[۹۰] مدلی برای ارزیابی مقدماتی پیمانکاران را با به کارگیری نظیریه مجموعه های فازی ساخته و پرداخته کرده است. این مدل عدم قطعیت درگیر در سیستم ارزیابی مقدماتی را برآورده میسازد. ان جی[۹۱] مدل استدلال مورد محور(CBR) را برای ارزیابی مقدماتی معرفی کرد. استدلال مورد محور یک تکنولوژی هوش مصنوعی است که مسائل جدید را از طریق وفق دادن راه حل هایی که برای حل کردن مسائل گذشته استفاده میشوند، حل می کند. طاها[۹۲] و خسروشاهی[۹۳]، لام و همکاران کاربرد مدلهای شبکه عصبی جهت ارزیابی مقدماتی پیمانکاران را پیشنهاد دادند. لام و همکاران همچنین استفاده از مدل های فازی شبکه عصبی برای مقصودی یکسان را پیشنهاد کردند.
مدلی که بهترین نتایج را ارائه می کند باید توانایی تطابق با خصوصیات ویژه مساله ارزیابی مقدماتی را دارا باشد. مشخصات مهم ارزیابی مقدماتی عبارتند از:
ارزیابی مقدماتی یک مسئله چند معیاره میباشد. مدل مفروض باید تحلیل معیارها را بر بنیانی متقارن انجام دهد. ارزیابی مقدماتی شامل ریسک داده های شلوغ و نامعلومی می شود که توسط پیمانکاران مختلف ارائه شده اند.
ارزیابی مقدماتی ریسک گرفته شده از عقاید متفاوت تصمیمگیرندگان را در بر دارد.
ارزیابی مقدماتی قضاوتهای ذهنی صورت گرفته توسط تصمیمگیرندگان را شامل می شود.
ارزیابی مقدماتی شامل روابط غیر خطی مابین شاخص های پیمانکاران و تصمیمات ارزیابی مقدماتی متناظرشان می شود.
مدل باید توانایی انطباق دادن نتایج با دنبالهای از تغییرات همبسته در میان پیمانکاران مختلف را دارا باشد.
باید قابلیت رسیدگی به داده های کیفی را نیز به خوبی داده های کمی دارا باشد(ساوالهی و همکاران، ۲۰۰۷).
مروری جامع بر مزایا و معایب این مدلها در جدول شماره ۲-۳ آورده شده است.
جدول شماره ۲-۳: مدلهای ارزیابی مقدماتی پیمانکاران(ساوالهی، ۲۰۰۷)
معایب مدل | مزایای مدل | اتخاذ شده توسط | نوع مدل | ردیف |
به قضاوتهای ذهنی تصمیم گیرندگان وابسته است امتیازی پائین در یک قسمت می تواند توسط امتیازی بالاتر در قسمتی دیگر جبران شود ریسکهای همپیوند با تناقض اطلاعات پیمانکار را در نظر نمی گیرد. ریسک های ذاتی ناشی از عقاید متفاوت تصمیم گیرندگان را لحاظ نمی کند قابلیت همساز کردن معیارها متفاوت با واحدهای نا همسان اندازه گیری را دارا نمی باشد. |
کاربرد ساده برای فهمیدن نیازمند دانش ویژه ای نمی باشد. |
راسل و اسکیبنیوسکی | تجمیع وزن دهی ابعادی (DWA) | ۱ |
محدودیت موجود در مدل، طرز عمل تلویحی عدم اطمینان ذاتی دانش ابتکاری می باشد | به قواعد تصمیم ابتکاری شانسی برای استفاده جهت انتظارات بهتر را می دهد | راسل و همکاران | سیستم دانش محور (KBS) | ۲ |
متغیرهای ورودی که توسط کاربران استفاده می شودغالبا یک مفوله بسیار ذهنی می باشد مدل نمی تواند بررسی های نظام مند را بر پایه قضاوت ها با یکدیگر پیوند دهد. غیر خطی بودن میان معیارهای تصمیم و ویژگی های پیمانکاران را مد نظر قرار نمی دهد عدم قطعیت اطلاعات پیمانکاران در نظر گرفته نمی شود. |
MAA یک مدل امتیاز دهی ساده می باشد.به دلیل سادگی کرات توسط تصمیم گیرندگان مورد استفاده قرار می گیرد. |